Melanie | Twents dialect: mijn haat-liefdeverhouding

Om het Twents in mij direct maar uit te leggen: Deze dame is geboren, opgegroeid en nog steeds woonachtig in het prachtige Twente. Mijn ouders komen beide uit Enschede, maar zijn al vóór mijn geboorte naar Haaksbergen verhuisd. Ik word er dan door manlief nog steeds van beschuldigd dat ik ‘Enschedees-Twentse’ woorden gebruik. Eeuuuhhh…. (Nooit geweten dat er een verschil was..)

Twents: plaatsvervangende schaamte

Toch heb ik héél lang een soort haat-verhouding met de Twentse taal gehad. Ik vond het best een lompe taal. Ken je dat? Dan zit je naar Hart van Nederland te kijken, helemaal trots dat onze omgeving op tv is, en wordt er een ‘buurtbewoner’ om een mening gevraagd. En daar zit me dan tóch een accent op, daar zeg je u tegen. Ik heb dan dus echt last van plaatsvervangende schaamte en zap het liefst direct weg. (Zo praat ik toch niet, hè?!)

Nu ik wat ouder wordt, kan ik dat wat beter relativeren. Nee, ik praat niet zo. Ik kan wel enorm plat praten als ik dat wil. Het gekke is dat, zodra ik met iemand praat uit een andere omgeving, mijn ABN aangaat. Mijn man vindt dat raar, ik vind het wel handig, vooral met mijn werk. Ik kan gewoon taallkunstjes, mensen! Het is geweldig. Ook de lokale krant vind ik heerlijk om te lezen.

Slecht te pas, Kroamschudd’n en Appelmuis

In de loop der tijd kwam ik steeds vaker woorden of uitspraken tegen, waarvan ik niet eens wíst dat het Twents was. Zo zeggen wij: “ik ben slecht te pas” als je je niet helemaal lekker voelt. Of dus ‘goed te pas’ als je lekker in je vel zit. Als je dat in Amsterdam zegt, denken ze dat je iets met je voeten hebt! Ik heb daar zo hard om moeten lachen en me nooit gerealiseerd dat dat een Twentse uitdrukking was. Val je toch door de mand als je dat op z’n Algemeen Beschaafd Nederlands uitspreekt.

Ook gaan wij bij een pasgeboren baby “Kroamschudd’n”. Ik dacht, als je dat op z’n Nederlands uitspreekt, dat dat gewoon Kraamschudden is. Maar ik werd héél raar aan gekeken toen ik dat zei. Blijkt dus ook Twents! In de rest van Nederland ga je namelijk gewoon op kraamvisite. (Nee mensen, het Shaken Baby Syndrome komt niet vaker voor in Twente, dan in de rest van Nederland… Het is gewoon een uitdrukking!)

Dan is er nog het verhaal van mijn oma, het is me regelmatig verteld en ik vind het een geweldig verhaal. Mijn oma kreeg van haar ouders de opdracht om bij de winkel Appelmoes te gaan kopen. Eenmaal daar aangekomen vraagt zij om een pot Appelmuis… Uitleg: In Twente worden veel woorden met een ‘ui’ als ‘oe’ uitgesproken.
‘Naar huis gaan’ is op ‘hoes an’ en een ‘grijze muis’ is een ‘grieze moes’. Daarom dacht oma dat Appelmoes ook hartstikke Twents was, wat dus niet het geval was.

Lesje Twents

Om jullie allen een groot plezier te doen, hierbij een paar van mijn favoriete woorden en begrippen in het Twents. Gewoon omdat ze nérgens op slaan, maar de meesten hier in de regio toch weten wat ze betekenen.

• Kom d’r in, kö’j der oet kiek’n. (Kom binnen, dan kun je naar buiten kijken.)
• Ik bun sloerig in ‘n rakkert. (Komt neer op: slecht te pas)
• Under ‘n droad hen vret’n. (Vreemdgaan)
• ‘t Nös onder ‘n boom hebb’n. (Relatie uit hebben)
• Brommers kiek’n! (Dit weten jullie wel, toch?)
• Pokkel’n. (Hard werken)
• Stoet’n (Brood)
• Huulbessem (Stofzuiger (deze vind ik zooooo leuk!, Huilbezem, snapje snapje snapje?))
• Loat ‘t oe kepot kok’n (Het ga je goed)
• Woar he’j die vot? (Waar heb je dat vandaan?)
• Aait vedan (altijd doorgaan)
• Heanig an (rustig aan doen)
• Onmeunig / onwies (erg, ontzettend)
• Weerkomm’n nig verget’n (Kom het bij ons weer ophalen!)
• Ik kan aan’t zit’n vernem’ dat lig’ng better is (Ik ben moe, letterlijk: Ik kan aan het zitten merken dat ik beter kan gaan liggen)
• Woar bin ie van? (wie zijn je ouders? want: ons kent ons)
• He’j roep’n op n moos? (Letterlijk: heb je rupsen op  boerenkool? Betekent: is er wat aan de hand?)
• Ie heb ‘t goodwies kapot! (Je bent niet goed wijs)
• Kateker (Eekhoorn)
• Wat bu’j toch ant nöl’n (Wat ben je toch aan het zeuren)
• Schoefkoar (Kruiwagen)
• Wat bu’j toch aant mass’n en mier’n (Wat ben je toch onrustig)
• Ik mot de plas nog ankeer’n (Ik moet het erf nog vegen)
• Hee hef ‘n kop verkeerd stoan (hij is chagrijnig)
• Noe he’w ‘t schoap an’t driet’n (Nu hebben we een probleem)
• ‘t Is mangs klook om oe dom te hoaln (Soms is dom doen slim)

Staan er woorden/uitspraken tussen die je, als niet-twentenaar al kende? Of heb je er als Twentenaar nog wat aan toe te voegen? Ik ben héél benieuwd!